Sociale verkiezingen

Sociale Gids > Sociale Verkiezingen

De sociale verkiezingen voor de oprichting en de vernieuwing van de ondernemingsraden en de comités voor preventie en bescherming op het werk moeten om de vier jaar gehouden worden.

De volgende sociale verkiezingen zullen plaatshebben tussen 11 en 24 mei 2020.

In het kort

De procedure duurt 150 dagen en kent twee belangrijke tijdstippen:

dag X = de dag van de aankondiging van de verkiezingsdag
dag Y = de verkiezingsdag

De procedure wordt 60 dagen vóór dag X (=X - 60) opgestart en gebeurt in drie stappen:

de "voorprocedure"die loopt van dag X - 60 tot dag X;
de verkiezing die loopt van dag X tot dag Y (=X + 90);
de verkiezingsdag (=Y).

Wie moet sociale verkiezingen organiseren ?

De ondernemingen die verplicht zijn een ondernemingsraad en/of een comité voor preventie en bescherming op het werk op te richten.

Een ondernemingsraad moet worden opgericht in de ondernemingen die gewoonlijk gemiddeld ten minste 100 werknemers tewerkstellen, een comité moet worden opgericht in de ondernemingen die gewoonlijk gemiddeld ten minste 50 werknemers tewerkstellen.

Begrip bedrijf of technische bedrijfseenheid (TBE)

De opstart van de procedure, dient te gebeuren op het niveau van de technische bedrijfseenheid (TBE). De technische bedrijfseenheid wordt bepaald op grond van economische en sociale criteria. In geval van twijfel primeren deze laatste.

1) Meestal valt de juridische entiteit (NV, BVBA, ...) samen met de TBE.

2) Het is mogelijk kan dat de TBE niet overeenstemt met de juridische entiteit. Zulks is het geval, wanneer een bedrijfszetel gekenmerkt wordt door een bepaalde economische zelfstandigheid (een zekere onafhankelijkheid ten opzichte van de directie) en door een bepaalde sociale zelfstandigheid (bv. zelfstandigheid op het niveau van het personeelsbeleid). Deze afzonderlijke technische bedrijfseenheden worden samengevoegd binnen de juridische entiteit indien de grens van 50/100 werknemers niet wordt bereikt.

3) Anderzijds is het ook mogelijk dat meerdere juridische entiteiten één technische bedrijfseenheid vormen. Dit wettelijk vermoeden bestaat, indien kan bewezen worden dat:

ofwel deze juridische entiteiten deel uitmaken van eenzelfde economische groep of beheerd worden door eenzelfde persoon of door personen die onderling een economische band hebben, ofwel deze juridische entiteiten één zelfde activiteit hebben of activiteiten die op elkaar afgestemd zijn;
en dat er elementen bestaan die wijzen op een sociale samenhang tussen deze juridische entiteiten, zoals met name een gemeenschap van mensen verzameld in dezelfde gebouwen of in nabije gebouwen, een gemeenschappelijk personeelsbeheer, een gemeenschappelijk personeelsbeleid, een arbeidsreglement of collectieve arbeidsovereenkomsten die gemeenschappelijk zijn of die gelijkaardige bepalingen bevatten.

Dit wettelijk vermoeden kan worden weerlegd door de werkgever.

Begrip werknemer

Het aantal mandaten in de ondernemingsraad en in het comité, de stemgerechtigden, de kandidaturen, zijn slechts enkele elementen van de procedure die worden bepaald door het begrip werknemer en door het aantal werknemers.

Het begrip werknemer omvat iedere persoon die met de onderneming verbonden is door een arbeids- of leerovereenkomst.

Worden dus als dusdanig beschouwd: de werklieden, de bedienden met inbegrip van de kaderleden en het leidinggevend personeel met een arbeidsovereenkomst.

Worden gelijkgesteld met werknemers van de onderneming waar ze worden tewerkgesteld:

de stagiairs;
de werknemer die voor een beroepsopleiding in de onderneming geplaatst is door de VDAB, FOREM of IBFFP.

Worden niet als werknemer beschouwd, maar enkel voor de berekening van de drempels van 50 of 100 werknemers:

de werknemer tewerkgesteld krachtens een vervangingsovereenkomst;
de werknemer die een werknemer met volledig tijdskrediet vervangt;
de uitzendkracht.

Opmerking: de uitzendkrachten worden niet als werknemer beschouwd voor de berekening van de drempel in de uitzendkantoren. Ze zullen evenwel in aanmerking worden genomen in de gebruikende ondernemingen voor zover ze geen werknemers vervangen gedurende de schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst.

Om de personeelsbezetting te bepalen wordt dus rekening gehouden met alle werknemers voor zover zij arbeid verrichten krachtens een arbeidsovereenkomst, zelfs wanneer ze bijvoorbeeld door ziekte of ongeval afwezig zijn.

Het gemiddelde van de tewerkgestelde werknemers wordt berekend:

door het aantal kalenderdagen waarop elke werknemer in het personeelsregister werd ingeschreven (gedurende een periode van vier trimesters voorafgaand aan het trimester waarin de aanplakking geschiedt van de verkiezingsdatum), te delen door 365;
wanneer het werkelijke uurrooster van een deeltijdse werknemer lager ligt dan 3/4e van het uurrooster van een voltijdse werknemer, wordt het aantal kalenderdagen waarop hij in het personeelsregister ingeschreven werd gedeeld door twee.

Onder werkelijk uurrooster dient niet verstaan te worden de in de arbeidsovereenkomst voorziene uurregeling, maar de arbeidsduur die gewoonlijk door de werknemer wordt gepresteerd.

Wanneer gedurende het jaar van de verkiezingen een onderneming krachtens overeenkomst overging naar een andere onderneming, zal voor de berekening van de drempel de telling gebeuren op basis van de periode gelegen na de overgang.

De gebruiker van uitzendkrachten moet een bijlage bijhouden bij het personeelsregister gedurende het vierde trimester van het jaar van de verkiezingen. In deze bijlage wordt aan elke uitzendkracht een nummer toegewezen volgens een doorlopende nummering en in de chronologische volgorde van zijn terbeschikkingstelling aan de gebruiker. De bijlage vermeldt voor elke uitzendkracht:

het nummer van de inschrijving,
de naam en de voornamen,
de datum van het begin van de terbeschikkingstelling,
de datum van het einde van de terbeschikkingstelling,
het uitzendbureau dat hen tewerkstelt,
zijn wekelijkse arbeidsduur

Het gemiddeld aantal uitzendkrachten wordt berekend door het totaal aantal kalenderdagen gedurende dewelke elke uitzendkracht ingeschreven is in de bijlage bij het personeelsregister gedurende het vierde trimester van het jaar van de verkiezingen, te delen door 92.

Wanneer het werkelijk uurrooster van de uitzendkracht minder dan drie kwartier bereikt van het uurrooster van een voltijdse werknemer, wordt het aantal kalenderdagen waarop hij in de bijlage werd ingeschreven gedeeld door twee.

Verkiezingskalender

De sociale verkiezingen hebben een strikte procedurekalender die vastgeankerd ligt aan twee spilmomenten: dag Y, zijnde de dag van de stemming en dag X, zijnde de dag van aanplakking van de verkiezingsdatum in de onderneming.

Bepaalde formaliteiten moeten vervuld worden in de periodes vóór of na deze dagen. Voor de berekening van deze periodes moet steeds geteld worden met kalenderdagen en niet met werkdagen. De dagen X en Y bakenen de verschillende etappes af die gedurende de verkiezingsprocedure moeten doorlopen worden. Dit zijn:

1. vóór dag X: de voorbereiding van de procedure;

2. dag X: de aanplakking van de verkiezingsdatum;

3. van dag X tot dag Y: de eigenlijke procedure;

4. dag Y: de verkiezingen;

5. na dag Y: mogelijkheid tot beroep en eerste samen roeping van de ondernemingsraad en/of het comité.

De verkiezingsprocedure duurt 150 dagen. De chronologie moet strikt geëerbiedigd worden. Het niet respecteren van de voorgeschreven periodes en data kan achteraf de vernietiging van de verkiezingen meebrengen. Spil van alles is de dag van de verkiezingen, dag Y. Nadat die datum bepaald is, kunnen alle andere data eruit afgeleid worden.

U kunt een aangepaste verkiezingskalender genereren op basis van de datum die u hebt gekozen voor de verkiezingen op de website van de Group S.

Vóór dag X: de voorbereidende procedure

X - 60 : 1ste aankondigingen

Uiterlijk op de 60ste dag die de aanplakking van de verkiezingsdatum voorafgaat, informeert de werkgever schriftelijk de vakbondsafvaardiging over de aard, de gebieden en de graad van zelfstandigheid of afhankelijkheid van de zetel ten opzichte van juridische entiteit of van de aard, de gebieden en de graad van zelfstandigheid of afhankelijkheid van de juridische entiteiten ten opzichte van de technische bedrijfseenheid. Wanneer reeds een orgaan werd opgericht, wordt de informatie aan de ondernemingsraad of aan het comité gegeven. In dat geval heeft zij enkel betrekking op de wijzigingen die zich in de structuur van de onderneming hebben voorgedaan en op de nieuwe criteria van zelfstandigheid of afhankelijkheid van de zetel ten opzichte van de juridische entiteit of van de juridische entiteiten ten opzichte van de technische bedrijfseenheid.

De werkgever deelt eveneens het aantal personeelsleden per categorie mee (arbeiders, bedienden met inbegrip van het leidinggevend -en kaderpersoneel, jeugdige werknemers) die op dat ogenblik in de onderneming in dienst zijn.

Hij informeert hen eveneens over de functies van het leidinggevend personeel en verstrekt hun de lijst van de personen die deze functies uitoefenen. Hetzelfde moet gebeuren voor de kaderleden. De voorschriften i.v.m. het kaderpersoneel zijn evenwel niet van toepassing in de ondernemingen die minder dan 100 werknemers tellen of in de ondernemingen die op de dag dat de informatie wordt gegeven, minder dan 30 bedienden tellen.

De werkgever deelt eveneens de datum van dag X mee evenals de beoogde datum van dag Y.

Een afschrift van deze schriftelijke informatie moet gezonden worden naar de zetel van de representatieve werknemersorganisaties.

Van X - 60 tot X - 35 : raadplegingen

Tussen de 60ste en de 35ste dag die de dag van de aanplakking van de verkiezingsdatum voorafgaan, raadpleegt de werkgever de ondernemingsraad, het comité of bij gebreke de vakbondsafvaardiging over het aantal technische bedrijfseenheden of juridische entiteiten waarvoor organen moeten opgericht worden. Hij raadpleegt hen eveneens over de functies van het leidinggevend personeel en het kaderpersoneel en over de lijsten van deze personeelscategorieën die hij hen eerder meedeelde.

De voorschriften i.v.m. het kaderpersoneel zijn evenwel niet van toepassing in de ondernemingen die minder dan 100 werknemers tellen of in de ondernemingen die op de dag dat de informatie wordt gegeven, minder dan 30 bedienden tellen.

X - 35 : schriftelijke mededelingen van de beslissingen

Uiterlijk op de 35ste dag die de dag van aanplakking van de verkiezingsdatum voorafgaat, worden de ondernemingsraad en het comité of bij gebreke de vakbondsafvaardiging door de werkgever schriftelijk in kennis gesteld van zijn beslissingen betreffende de technische bedrijfseenheden of de juridische entiteiten waarvoor afzonderlijke organen moeten worden opgericht, met hun beschrijving. Hij stelt hen eveneens in kennis van zijn beslissingen m.b.t. de functies van het leidinggevend personeel en het kaderpersoneel en betreffende de lijst van de personen die deze functies uitoefenen. Zoals eerder reeds gesteld, gelden de bepalingen i.v.m. het kaderpersoneel niet voor ondernemingen die minder dan 100 werknemers tewerkstellen of die meer dan 100 werknemers tewerkstellen, maar minder dan 30 bedienden.

Van X - 35 tot X - 28 : beroepen

Tijdens deze periode kan beroep ingesteld worden bij de arbeidsrechtbank door de betrokken werknemers of de betrokken representatieve werknemersorganisaties tegen de beslissingen van de werkgever,

Van X - 28 tot X - 5 : uitspraak van de arbeidsrechtbank

De arbeidsrechtbank waarbij beroep is ingesteld, doet uitspraak binnen 23 dagen na de ontvangst van het beroep. Tegen deze uitspraak kan geen hoger beroep of verzet aangetekend worden.

Opgelet! Op dag X -30 genieten de kandidaat-personeelsafgevaardigden een bescherming tegen ontslag.

Dag X: aanplakking van mededeling van de verkiezingsdatum

De verkiezingen moeten uiterlijk plaats vinden de 90ste dag na dag X. De mededeling die de datum van de verkiezingen aankondigt omvat de volgende informatie:

de datum en de uurregeling van de verkiezingen;
het adres en de benaming van de technische bedrijfseenheid of eenheden;
het aantal mandaten per ondernemingsraad of comité en per categorie;
de voorlopige kiezerslijsten of de plaatsen waar zij kunnen
worden geraadpleegd;
de lijst van de leden van het leidinggevend personeel met vermelding van de benaming en de inhoud van de functies of de plaats waar zij kan worden geraadpleegd;
de lijst van de kaderleden, indien vereist;
de data die uit de verkiezingsprocedure voortvloeien;
de persoon op de dienst belast door de werkgever met versturen of ronddelen van de oproepingsbrieven voor de verkiezingen.

Dit bericht blijft aangeplakt en blijft elektronisch beschikbaar tot de 15de dag die volgt op de aanplakking van de uitslagen van de uitslag van de stemming. Hierna, en tot de 84ste dag die volgt op deze van de stemming, moet dit bericht ter beschikking worden gesteld van de werknemers op hun eenvoudig verzoek. Een afschrift van het bericht wordt verstuurd naar de sociale inspectie en de representatieve werknemersorganisaties.

X + 7 : bezwaren

Uiterlijk de 7de dag na de dag van de aanplakking van de verkiezingsdatum, kunnen de werknemers evenals de representatieve werknemersorganisaties bij de ondernemingsraad, het comité of bij gebrek bij de werkgever bezwaar aantekenen tegen de informatie die bij de aanplakking werd verstrekt. De kiezerslijsten, de lijst van het leidinggevend personeel en van het kaderpersoneel en het aantal mandaten per orgaan en per categorie zijn definitief bij het verstrijken van deze termijn, indien geen enkel bezwaar werd ingediend.

Van X + 7 tot X + 14 :

Beslissingen betreffende de bezwaren en eventueel aanplakking van een rechtzetting

Van X + 14 tot X + 21 : beroepen

Binnen de zeven dagen na het verstrijken van de termijn binnen dewelke een beslissing moet vallen omtrent de aangetekende bezwaren, kunnen de betrokken werknemers of de betrokken representatieve werknemersorganisaties tegen de beslissing of de afwezigheid van een beslissing beroep instellen bij de arbeidsrechtbank. Na het verstrijken van deze termijn worden de kiezerslijsten, de lijsten van het leidinggevend personeel en het kaderpersoneel en het aantal mandaten per orgaan en per categorie definitief, indien geen beroep werd ingesteld.

X + 28 : beslissing van de arbeidsrechtbank

De arbeidsrechtbank is verplicht uitspraak te doen binnen de zeven dagen die volgen op de ontvangst van het beroep. Deze beroepen zijn niet vatbaar voor hoger beroep of verzet. De kiezerslijsten, de lijst van het leidinggevend personeel en van het kaderpersoneel en het aantal mandaten per orgaan en per categorie zijn definitief op het ogenblik waarop de arbeidsrechtbank uitspraak doet.

X + 35 : indiening van de kandidatenlijsten

Ten laatste de 35ste dag vanaf de mededeling van de datum van de verkiezingen, kunnen de werknemersorganisaties of hun mandatarissen de kandidatenlijsten aan de werkgever voorstellen.

Van X + 35 tot X + 40 :

Toekenning van lijstnummers en aanplakking van de kandidatenlijsten.

Opgelet! De kandidatenlijst kan elektronisch worden meegedeeld, op voorwaarde dat alle werknemers tijdens hun werkuren toegang hebben tot een computer.

X + 47 : mogelijke klacht tegen de kandidatenlijsten

Gedurende een periode van zeven dagen na de aanplakking kunnen de werknemers die op de kiezerslijsten voorkomen alsmede de betrokken representatieve werknemersorganisaties bij de werkgever klacht indienen i.v.m. de kandidatenlijsten. De werknemers die hun kandidaturen wensen in te trekken delen dit eveneens binnen dezelfde termijn mee aan de werkgever.

X + 48 : indienen van klachten door de werkgever bij de betrokken organisatie

Daags nadien legt de werkgever de klacht/intrekking voor aan de organisatie die de kandidaten heeft voorgedragen.

X + 54 : eventuele wijziging van de kandidatenlijsten

Deze organisatie beschikt over zes dagen om de lijst met voorgedragen kandidaten te wijzigen, als ze dat nodig acht.

X + 56 : aanplakking van de gewijzigde kandidatenlijst

Van X + 47 tot X + 61 :

Periode van beroepen tegen de kandidatenlijsten bij de arbeidsrechtbank.

van X + 47 tot X + 52: door de werkgever (geen voorafgaande klacht)
van X + 56 tot X + 61: door de betrokken werknemers/representatieve werknemersorganisaties/kaderledenorganisaties/werkgever (na klacht)

De arbeidsrechtbank doet uitspraak binnen de 14 dagen na ontvangst van het beroep. Deze beroepen zijn niet vatbaar voor hoger beroep of verzet.

X + 76 : uiterste datum voor de vervanging van een kandidaat

X + 77 : afsluiten van de kandidatenlijsten en opmaken van de stembrieven

X + 80: uiterste datum van overhandiging van de oproepingsbrief

Opgelet! Op dag X -60, X -35 en X dient de werkgever in alle gevallen, de ondernemingsraad of comité of bij ontstentenis daarvan, de vakbondsafvaardiging, inlichtingen mee te delen op een document overeenkomstig het model beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.

De werkgever kan deze documenten daarna ingevuld weer opladen via het tabblad "documenten" van de webapplicatie die precies daartoe is voorzien op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, of deze (per post) verzenden naar de zetels van de representatieve werknemersorganisaties en de representatieve organisaties van kaderleden.

Het modelformulier en de webapplicatie zijn beschikbaar op volgend adres:

Een afschrift van de documenten moet worden aangeplakt in de verschillende secties en afdelingen van de onderneming. Deze aanplakking mag vervangen worden door het ter beschikking stellen van een elektronisch document, voor zover alle werknemers hiertoe tijdens hun normale werkuren toegang hebben.

Dag Y: dag van de stemming (= X + 90)

Y + 1 : afsluiting van de kiesverrichtingen

Y + 2 : aanplakking van de resultaten

Y + 15 : ultieme datum voor beroep bij de arbeidsrechtbank

Y + 69 : beslissing van de arbeidsrechtbank

Y + 84 : uiterste datum voor hoger beroep bij het arbeidshof

Y + 86 : verwijdering van de aangeplakte berichten

Opgelet! Enkel het resultaat van de verkiezingen moet aangeplakt blijven tot Y + 86. De volgende formulier kunnen worden verwijderd op de vijftiende dag na de aanplakking (Y + 17):

de datum van de verkiezingen, aangeplakt op dag X;
de verkiezingskalender aangeplakt op dag X;
de kiezerslijsten aangeplakt op dag X;
de kandidatenlijsten aangeplakt op dag X + 40;
de samenstelling en de verdeling van stembureaus aangeplakt op dag X + 60;
de overhandiging van de oproepingsbrieven voor de verkiezing op dag X + 80.

Y + 144 : beslissing van het arbeidshof

Wie mag stemmen?

Alle werknemers van de onderneming die verbonden zijn door een arbeids- of een leerovereenkomst, met inbegrip van de stagiairs en de werknemers die voor een beroepsopleiding in de onderneming geplaatst zijn door de VDAB, de FOREM of het IBFFP en met uitzondering van de werknemers die deel uitmaken van het leidinggevend personeel.

Zij moeten aan de volgende voorwaarden voldoen:

Belg zijn of onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie of vreemdeling die geen onderdaan is van een lidstaat van de Europese Unie, maar tewerkgesteld is in overeenstemming met de bepalingen van de wetgeving betreffende de tewerkstelling van vreemde arbeidskrachten;
sedert ten minste drie maanden tewerkgesteld zijn in de juridische entiteit of in de technische bedrijfseenheid gevormd door meerdere juridische entiteiten.

De kiezers worden op afzonderlijke lijsten ingeschreven naargelang zij als arbeider of als bediende moeten worden beschouwd. Indien de onderneming ten minste 15 kaderleden telt, worden voor de verkiezingen van de ondernemingsraad de bedienden en de kaderleden op afzonderlijke kiezerslijsten ingeschreven. Indien de onderneming op de dag van de verkiezingen ten minste 25 jeugdige werknemers jonger dan 25 jaar telt, worden deze jeugdige werknemers eveneens op een afzonderlijke kiezerslijst ingeschreven. De hoedanigheid van kiezer wordt vastgesteld door de inschrijving op de kiezerslijsten.

Wie kan kandidaat zijn?

Om als afgevaardigden van het personeel verkiesbaar te zijn, moeten de werknemers aan de volgende voorwaarden voldoen:

minstens 18 jaar oud zijn;
over een arbeids- of leercontract beschikken of als gelijkgestelde werknemer beschouwd worden;
geen deel uitmaken van het leidinggevend personeel;
hetzij sinds minstens 6 maanden tewerkgesteld zijn in de juridische entiteit waaronder de onderneming ressorteert of in de technische bedrijfseenheid die gevormd wordt door verscheidene juridische entiteiten; hetzij in totaal gedurende minstens 9 maanden tijdens meerdere periodes tewerkgesteld zijn in de juridische entiteit waaronder de onderneming ressorteert of in de technische bedrijfseenheid
de leeftijd van 65 jaar niet hebben bereikt.

De voorwaarden van de verkiesbaarheid moeten vervuld zijn op de datum van de verkiezingen.

Let op! Preventieadviseurs en vertrouwenspersonen in de onderneming kunnen niet zetelen als werknemers- of werkgeversvertegenwoordigers en dit zowel in het CPBW als in de ondernemingsraad.

Samenstelling Raad of Comité

De personeelsafvaardiging in de ondernemingsraad in het comité is samengesteld uit:

4 gewone leden voor een onderneming met minder dan 101 werknemers;
6 gewone leden voor een onderneming met 101 tot 500 werknemers.

Het werknemersaantal is het aantal op de datum van aanplakking van de verkiezingsdatum. De afvaardiging bestaat bovendien uit plaatsvervangende leden waarvan het aantal gelijk is aan dat van de gewone leden.

Elektronisch stemmen

Tot elektronisch stemmen kan enkel worden overgegaan indien het informaticasysteem aan bepaalde voorwaarden voldoet (o.a. betrouwbaarheid, veiligheid en stemgeheim).

Sancties

Met een sanctie van niveau 3 (hetzij een strafrechtelijke geldboete, hetzij een administratieve geldboete, per betrokken werknemer) wordt bestraft, de werkgever (of zijn aangestelde/lasthebber) die, in strijd met de wet van 20 september 1948 houdende de organisatie van het bedrijfsleven, in zijn onderneming geen ondernemingsraad opricht.

Met dezelfde sanctie wordt bestraft, de werkgever (of lasthebber/aangestelde) die, in strijd met de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, in zijn onderneming geen comité voor preventie en bescherming op het werk instelt.

Vanaf 1 januari 2017 verhoogde de wetgever de strafrechtelijke opdeciemen. Zowel de strafrechtelijke als de administratieve geldboeten dienen vermenigvuldigd te worden met de factor 8 (in de plaats van de factor 6). In het Sociaal Strafwetboek zijn de overtredingen in vier categorieën ingedeeld. De vier categorieën geldboetes, inclusief de nieuwe opdeciemen bedragen:

Niveau 1

Administratieve geldboete van 80 tot 800 EUR.

Niveau 2

Strafrechtelijke geldboete 400 tot 4.000 EUR
Administratieve geldboete van 200 tot 2.000 EUR;

Niveau 3

Strafrechtelijke geldboete van 800 tot 8.000 EUR of;
Administratieve geldboete van 400 tot 4.000 EUR.

Niveau 4

Gevangenisstraf van 6 maande tot 3 jaar;
Strafrechtelijke geldboete van 4.800 tot 48.000 EUR of;
Administratieve geldboete van 2.400 tot 24.000 EUR.

Relevante wetgeving